صنعت چرم سازی

صنعت چرمسازی از جمله معدود صنایعی می باشد که در آن یک ماده خام طبیعی طی مراحل مختلف تبدیل به یک محصول استاندارد می گردد.

جهت تولید این محصول استاندارد علاوه بر این که کیفیت ماده خام اولیه یعنی پوست خام بسیار موثر می باشد،می توان چگونگی و شرایط انجام مراحل متنوع چرمسازی را نیز به نسبت بسیار قابل توجهی در حصول محصول استاندارد مورد نظر یعنی چرم دخیل دانست.طبیعتاً اطلاع از اهداف و روش های علمی و عملی انجام هر مرحله صاحبان صنایع را در انجام صحیح تر این مراحل یاری خواهد رساند.

پیشگفتار :

صنعت چرمسازی از جمله معدود صنایعی می باشد که در آن یک ماده خام طبیعی طی مراحل مختلف تبدیل به یک محصول استاندارد می گردد.

جهت تولید این محصول استاندارد علاوه بر این که کیفیت ماده خام اولیه یعنی پوست خام بسیار موثر می باشد،می توان چگونگی و شرایط انجام مراحل متنوع چرمسازی را نیز به نسبت بسیار قابل توجهی در حصول محصول استاندارد مورد نظر یعنی چرم دخیل دانست.طبیعتاً اطلاع از اهداف و روش های علمی و عملی انجام هر مرحله صاحبان صنایع را در انجام صحیح تر این مراحل یاری خواهد رساند 

چکیده :

موضوع : کارخانه چرمسازی

چرمشهر تبریز نزدیکی روستای مایان واقع در 10 کیلومتری شمال غربی تبریز قرار دارد. در این منطقه حدوداً 300 کارخانه ی چرمسازی وجود دارد که به سه قسمت تقسیم می شود:

کارخانه ی چرم گوسفندی و بزی –کارخانه چرم گاوی و چرم گاو میش که خط تولید و دستگاه های هر کدام با توجه به نوع چرم فرق می کند.کارخانه چرمسازی شاهگلی یکی از کارخانه های تولید چرم گاوی است که در خیابان شهریار قرار دارد .این کارخانه در سال 1374 تأسیس و راه اندازی شده است و مساحت آن حدود 3100 متر می باشد.این کارخانه از 3 سالن مجزا تشکیل شده است.

در سالن اول که سالن (زورنیک) می باشد،7 عدد بارابان فعال است کهخ ابعاد و سرعت و قدرت هر کدام از آنها نسبت به بقیه متفاوت است. در این قسمت از سالن زورنیک تعداد 6 نفر مشغول به کار هستند.پوستی که از کشتارگاه ها تهیه شده وارد این قسمت می شود.پوست ها را به نر و ماده و کوچک و بزرگ دسته بندی کرده سپس دم و سر و ناخن را زده و مراحل زیر را روی آن انجام می دهند.

1- خیساندن  2- موزدائی 3- آهک زنی 4- آهک زدائی و آنزیم دهی 5- چربگیری 6- اسیدی کردن (پیکل) 7- دباغی.

مرحله خیساندن و موزدائی در بارابان اول و دوم انجام می شود.

پوست پس از آهک زدائی به ماشین لش زنی می رود و در آن پشت چرم را به داخل ماشین انداخته و ضایعات آن را با تیغ مخصوص ماشین،برش می دهند.

این ضایعات در استان کرمان در کارخانه ی چسب سازی برای تولید چسب مایع به کار می رود.بعد از لش زنی دوره های اضافی چرم را گرفته، آن را وزن کرده به بارابان سوم انتقال می دهند.پس از انجام مراحل 3و4و5و6 به پوست اصطلاح وت بلو اطلاق می شود که در این مرحله جنس ها حداقل 72 ساعت روی زمین می مانند تا واکنش مواد ها نسبت به مرور زمان بر روی چرم تکمیل شود.بعد از گذشت ده روز پوست ها به دستگاه آبگیری در سالن دوم انتقال می یابند.

دستگاه آبگیری مجهز به سیستم دیجیتالی با دو عدد نمد می باشد که با فشار دکمه،نمدها بهم نزدیک شده و پوست را تحت فشار قرار داده و آب آن را خارج می کنند.سرعت و فشار دستگاه آبگیر با توجه به ضخامت چرم قابل تغییر است.بعد از آن چرم را از وسط به دو لایه ی بالایی و پایینی که قسمت بالایی را چرم رویه و قسمت پایینی را چرم اشپالت می گویند،برش می دهد.سپس رویه ها در دستگاه تراش نسبت به ضخامت سفارش مشتری تراش داده می شود.بعد از آن دوره گیری و وزن شده و به بارابان ششم انتقال می یابد.

عمل روغن کاری که اصطلاحاً ریتاناژ می گویند در بارابان های ششم و هفتم انجام می پذیرد.در مرحله روغن کاری نخست با مواد دترجنت (مایع صابون) پوست ها را شستشو داده و بعد اسید فرمیک با درصد مخصوص اضافه کرده سپس مواد کروم را به منظور پختن چرم داخل بارابان می ریزیم. بعد مواد پر کننده را که نسبت به نوع جنس متغیر است،برای پر کردن و خوش دست شدن به کار می بریم.سپس روغن های مخصوص را به بارابان اضافه می کنیم.پس از خارج شدن جنس از بارابان ها به دستگاه رخ باز کن می رود.

در این دستگاه نسبت به ضخامت چرم فشار و سرعت آن را جهت باز کردن رخ چرم تنظیم می کنیم.بعد از آن چرم ها به دستگاه واگیوم می روند و تحت مکش و حرارت قرار می گیرند و پس از آن در دستگاه کانوایر بصورت آویزان قرار می گیرند تا با حرارت متعادل خشک گردند.بعد از آن جهت نرم شدن به دستگاه اشتول می روند.بعد به سالن سوم که رنگرزی است انتقال می یابند.در مرحله ی اول زمین8ه ی رنگ را می زنند،بعد به دستگاه پرس با صفحه ی مویی می رود.دوباره مرحله ی دوم رنگ را زده،چرم را آویزان کرده،بعد از خشک کردن به صفحه ی مویی ریز می رود.مرحله ی سوم و نهایی به همین ترتیب انجام می پذیرد.بعد جنس ها را به دسته های درجه ی یک،دو،سه و ... که اصطلاحاً سورت می گویند،دسته بندی می کنیم.ضایعات اطاف چرم را تمیز و دوره گیری می کنیم و در آخر در دستگاه اندازه گیری (فوس) اندازی گیری کرده،بسته بندی نموده و به بازار می دهیم.

شرح مراحل کار :

1- خیساندن

عموماً پوستهای خامی که در کارخانه های چرمسازی مورد استفاده قرار می گیرند در حالت کنسرو شده می باشد.کنسرو نمودن عملیاتی است که طی آن با هدف جلوگیری از فعالیت باکتریها،مقدار آب موجود در پوست خام با استفاده از نمک و یا سایر روشهای خشک نمودن کم می کنند.

جهت عملیات چرمسازی،پوست خام کنسرو شده می بایست آب جذب کند تا حداقل به مقداری که قبل از پوست کنی آب داشت،دست یابد.به این عملیات در چرمسازی خیساندن گفته می شود.

در اینجا می بایست یادآوری نمود جهت تولید هر چه بهتر چرم می بایست پوستهای خام را قبل از عملیات خیساندن به خصوصیاتی همچون جنس،نژاد،اندازه،ضخامت،روش کنسرو شدن و ... طبقه بندای نمود.همچنین قبل از عملیات خیساندن می بایست پوستهای خام طبقه بندی شده را تک تک بررسی و قسمتهای همانند سر-پاچه- دم و تکه های زائد بریده شده و بصورت کلی توزین گردد و یا اگر تعداد زیاد باشد تعدادی را وزن نموده و وزن کل را محاسبه نمائیم.این وزن اولیه بسیار مهم بوده و نسبت به اوزان پس از لش گیری و فالس متغیر می باشد.

پوستهای خام توزین گردیده،جهت انجام عملیات خیساندن،ابتدا مدتی بصورت ساکن در داخل آب نگهداری و سپس در پدل و یا درام در حال چرخش آب مورد نیاز را جذب می نمایند.

هدف :

جذب مجدد مقدار آبی که پوست خام در مراحل کنسرو شدن و نگهداری از دست داده است اولین صفحه چرمسازی می باشد.در نگاه اول خیساندن جهت نیل به اهداف ذیل صورت می گیرد:

1-2- با انجام عملیات خیساندن از آسیب دیدن فیزیکی پوستهای خام جلوگیری می کنیم.

2-2- با انجام عملیات خیساندن مواد خارجیآلی و معدنی را از پوست خام دور می کنیم.این مواد خارجی عبارتند از کثافات،خاک و گل، ادرار،خون،نمک و ... می باشند.

2- موزدائی و آهک ردائی

همانگونه که در بحث قبل اشاره گردید اولین عملیات برای پوستهای خام وارده در کارخانه های چرمسازی شستشو و خیساندن می باشد.در صورتیکه این پوستهای خام جهت ساخت خز در نظر گرفته نشده باشند،دومین مرحله چرمسازی عملیات موزدائی و آهک زنی می باشد.

هدف از عملیات مذکور،از بین بردن مو و پشم و نیز لایه اپیدرم و مواد زائد درون سلولی و بین بافتی می باشد.در این میان تورم لازم در پوست نیز حاصل می گردد.

مهمترین آثار و نتایج حاصل تز موزدائی و آهک زنی (اعم از آثار منفی و مثبت) عبارتند از:

الف) صابونی شدن چربیها

ب)تورم ناشی از جذب آب توسط پروتئینها

د)آماده نمودن فیزیکی و شیمیایی پوست ها جهت عملیات بعدی

با توجه به اثرات فوق الذکر موزدائی و آهک زنی مهمکترین صفحه تکنولوژی چرمسازی می باشد.به نحوی که می توان گفت چرم در مرحله آهک دهی ساخته می شود.

موها و لایه اپیدرم اطراف آنها در اصل از پروتئین هایی بنام کراتین شناخته می شوند حاصل گردیده اند.کراتین به پروتدین هایی گفته می شود که در زنجیرهای پلی پپتیدی آن اسیدهای آمینه با پیوند دی سولفور (r-s-s-r  ) وجود دارد.تخریب لایه اپیدرم با شکسته شدن پیوندهای دی سولفور ممکن می باشد.

نکات مثبت روش آنزیماتیک

الف)تمیز بودن مو و پشم حاصله

ب) جلوگیری از لکه های آهک

ج)سلامت کار

د) کاهش مقدار پساب

نکات منفی روش آنزیماتیک

الف) گرانی روش

ب) نیاز به دقت فراوان

ج) تغییر روشهای مراحل بعدی

د) کاهش احتمالی کیفیت چرمهای حاصله

آهک زنی

در این بخش لازم است به یکی از مهمترین موارد ناشی از آهک دهی که همان تورم می باشد اشاره نمائیم.در یک آهک دهی نرمال PH حدود 13-12 می باشد وقتی پوستها داخل چنین محیطی می گردند رخ و نطع پوست با PH حدود 5/12 مواجه می گردد در صورتی که PH مناطق میانی هنوز خنثی می باشد.

در چنین حالتی تورم بوجود آمده در مناطق میانی با لایه های رخ و لش متفاوت می گردند.به مرور زمان تفاوت PH مناطق میانی با لایه های رخ و لش کمتر گردیده و در نهایت تورم پوست یکنواخت می گردد.در حالت کلی موزدائی در تورم هموژن خیلی راحت تر و کامل تر می باشند.اگر تفاوت تورم ما بین نقاط میانی و رخ خیلی زیاد باشد حتی امکان پاره شدن الیاف نیز وجود دارد. 

در عمل موزدائی و آهک دهی همزمان صورت می پذیرد.در پوست گاوی بعلت عدم ارزش مو،مصرف توام سدبم و آهک در درام و یا پدال باعث تخریب کلی موها می گردد و در صورت نیاز آهک دهی مجدد نیز صورت می پذیرد.

در زمینه پوست های سبک گوسفندی و بزی ابتدا به روش دندانه زنی،موزدائی کرده سپس در درام و یا پدال عمل آهک زنی تداوم می یابد.

کنترل

در مرحله موزدائی و آهک زنی نیز همانند اکثر مراحل چرمسازی دستگاهی جهت کنترل وجود ندارد و تنها کاری که می توان انجام داد اینست که کلیه مراحل در شرایط کنترل شده عمل گردند.

1-4 )دمای محیط در حدود 25-20 درجه باشد.

2-4) PH   محیط بایستی در حدود 13-12 باشد.

3-4) مدت زمان عملیات بایستی در حداقل ممکن بوده و فقط تا زمان باز شدن الیاف ادامه یابد.

در صنعت چرمسازی عمل موزدائی معمولاً به دو روش صورت می گیرد:

الف) با استفاده از مخلوط آهک و سولفور سدیم ابتدا لایه اطراف ریشه مو را سست نمودخ و سپس بصورت دستی و یا با استفاده از ماشین آلات مربوطه موها کنده می شوند.

ب) آهک بعنوان یک ماده قلیایی همراه با سولفور سدیم بعنوان تسریع کننده تجزیه موها به داخل درام و یا پدال افزوده شده و مستقیماً باعث حذف و تجزیه موها می گردند.

مهمترین مواد مصرفی در موزدائی و آهک زنی

آهک

آهک مهمترین و شایع ترین ماده مصرفی در مرحله موزدائی و آهک دهی می باشد.آهک مصرفی در صنعت چرمسازی به شکل هیدراته می باشد.

در اینجا لازم به ذکر است که مصرف آهک هیدراته به هیچ وجه توصیه نمی گردد.چرا که این فرم آهک در محیط ایجاد مقدار قابل توجهی حرارت می نماید که عمدتاً موجب آسیب رخ و حتی سوختگی شدید می گردد.

در حالت کلی حلالیت آهک در آب خیلی کم می باشد(حدود 1/0 واحد در 100 واحد).

همچنین حلالیت آهک در آب سرد بر خلاف سایر مواد افزایش می یابد و می توان با افزودن گلیکوز و یا ملاس حلالیت آهک را به نحو قابل ملاحظه ای افزایش داد.

همچنین استفاده از موادی همچون پردول k  Extra  موجب یکنواختی نفوذ آهک می گردند.

آهک زدائی و آنزیم دهی

در تکنولوژی چرم مرحله آنزیم دهی دنباله مرحله موزدائی محسوب می گردد.این مرحله که عموماً در درام انجام می گیرد بر اساس تجزیه پروتئین ها در ph مشخص و دور نمودن این پروتئین ها از چرم توسط آنزیم می باشد.جهت امکان فعالیت آنزیم ها می بایست ph حدود 5/12 گرفته شود. لذا عملیات با آهک زدائی آغاز و پس از مهیا شدن شرایط محیطی مناسب برای فعالیت آنزیم ها عملیات آنزیم دهی شروع می شود.

اهداف عملیات آهک زدائی و آنزیم دهی:

الف) خارج نمودن آهک

ب) کاهش تورم بیش از حد چرم

ج) تنظیم PH مناسب فعالیت آنزیم

د) تجزیه و دور نمودن پروتئین های زائد چرم

آهک زدائی

آهک زدائی فیزیکی (شستشو)

در انتهای عملیات موزدائی در سطوح چرمها برخی رسوبات مشاهده می گردد که می بایست از روی چرمها شسته شوند.در عملیات شستشو همراه با کثافات،آهک حل نشده و رسوب کرده زدوده می شود.

آنزیم دهی

عملیات آنزیم دهی را می تاون مهمترین مرحله ی چرم سازی نامید.در این مرحله عملیات آنزیماتیک جایگزین عملیات شیمیایی می گردد.در مراحل قبلی اپیدرم سطحی و پشم و مو از چرم دور می گردند اما در این مرحله پروتئین هایی که باعث سختی چرم می گردند از بین می روند.همچنین در این مرحله منافذ سطح پوست بازتر شده و امکان نفوذ مواد مصرفی در مراحل بعدی تسهیل می گردد.امروزه مصرف آنزیمها در درام صورت می گیرد و در مقایسه با زمانهای دور که از مدفوع سگ و یا فضله کبوتران استفاده می گردید بسیار متفاوت است.

مواد مصرفی در آنزیم دهی و خصوصیات آن

همانگونه که مشخص می باشد آنزیمها کاتالیزورهایی از نوع بیو شیمیایی بوده و با تغییر جهت و سرعت واکنشهای شیمیایی در این مکانیسم دخیل می باشند.آنزیمها موادی را که قابلیت تاثیر بر آنها دارند به مولکولهای کوچکتر تجزیه می نمایند.

امروزه آنزیمها با وجود اینکه از منابع متفاوت به دست می آیند ولی عموماً از ریشه پروتئولیتیک برخوردار می باشند.آنزیمها کلاً از چهار منبع حاصل می گردند.

الف) آنزیمهای حیوانی(پانکراس)

ب) آنزیمهای گیاهی (پاپائین)

ج) آنزیمهای باکتریایی(باسیلوس)

د) آنزیمهای قارچی (آسپرژیلوس)

چربگیری

پوست هر نوع حیوانی ضمن دارا بودن مقادیر متنابهی پروتئین، دارای مقادیر غیر قابل چشم پوشی از لیپیدها می باشد.لیپیدها واژه ای عمومی برای گروه موادی همچون چربیها،اسیدهای چرب و واکس ها می باشد.لیپیدها در کلیه مناطق پوست به صورت غیر یکنواخت پخش شده و در بعضی نقاط بصورت متراکم تر یافت می شوند.

مناطق غی از چربی در پوست در شکل زیر مشخص گردیده است

همانگونه که در شکل فوق مشخص است لیپیدها در نواحی گردن و کتف و اطراف خط کمر متراکم تر می باشند.شکل(A) نشان دهنده یک پوست چرب و شکل (B) نشان دهنده یک پوست خیلی چرب می باشد.

ارقام اشاره شده بر اساس در صد نسبت به وزن خشک می باشند.بر اساس آنالیزهای انجام شده بر روی پوست گوسفندی،درصدهای چربی در طبقات مختلف به شرح زیر است:

طبقه پاپولار        22% بر اساس وزن خشک

طبقه رتیکولار       32% بر اساس وزن خشک

طبقه نطع              93% بر اساس وزن خشک

مقادیر لیپید موجود در پوست خام با در نطر گرفتن طبقالت مختلف و نیز با در نظر گرفتن منشاء پوست خام متغیر بوده همچنین بسته به نوع حیوان متفاوت می باشد.بطوریکه مثلاً پوست گاوی و بزی به نسبت پوست گوسفندی 3-2 برابر لیپید کمتری داشته و یا پوست مناطق مختلف ایران دارای مقادیر لیپید متفاوتی می باشند.

انواع لیپیدها

لیپید های موجود در پوست به چهار صورت یافت می گردند.

چربیها : استرهای حاصل از واکنش زنجیرهای بلند اشباع و غیر اشباع اسیدهای چرب با گلیسیرین بوده و تحت عنوان تری گیلیسیرید شناخته می شوند و فرمول عمومی آنها به صورت ذیل می باشند:

اسیدی کردن (پیکل)

عملیات اسیدی کردن یا پیکل به عملیاتی گفته می شود که طی آن با استفاده از اسید و نمک چرمها برای دباغی آماده گردیده همچنین قابل نگهداری می شوند در پیکل چرمها به محدوده PH مناسب برای دباغی رسانده شده و الیاف چرم جهت تغییرات ماده دباغی کننده معدنی آماده می شوند و می توان چرمها را به مدت طولانی بدون خطر تخریب نگهداری نمود

جذب اسید

جهت توضیح واضحتر عملیات پیکل می بایست به عملیات آهک دهی مراجعه نمود.در عملیات آخک دهی PH  در حدود 5/12 بوده و الیاف متورم می باشند.سدیم و کلسیم مشابه زیر به مولکولهای پروتئین پیوند می یابند.

علاوه بر آن در مابین الیاف،قلیاهای واکنش نداده نیز یافت می شوند که طی عملیات آهک زدائی از چرم دور می شوند.اما بسته به درجه PH عملیات آنزیم دهی مقداری کلسیم واکنش داده باقی می ماند.

دباغی

1) مقدمه:

از جمله اساسی ترین مراحل چرم سازی جهت تبدیل پوست خام به ماده قابل نگهداری و قابل استفاده،مرحله دباغی می باشد.مواد مصرفی در این مرحله،بعنوان مواد دباغی کننده شناخته شده و بسیار متنوع می باشند.این مواد شامل مواد مواد معدنی،گیاهی،مصنوعی و غیره می باشند.

در این مبحث به دباغی با مواد معدنی اشاره خواهیم کرد.

2) مواد مصرفی در دباغی و خصوصیات آنها

امروزه مصرف مواد معدنی مناسب در مرحله دباغی بسیار رایج و مرسوم می باشند چرا که بجز چرمهای سراجی و زیره،مصرف مواد معدنی خصوصاً گروم در مرحله دباغی کلیه چرمها نتیجه بسیار مطلوبی دارند.چرم حاصل از دباغی کرومی،نرمتر و سبک تر و الاستیک تر از سایر انواع چرم می باشد/علاوه بر این دارای پایداری بهتری در مقابل حرارت بوده و رنگ آمیزی و روغن دهی آن ساده تر می باشد.بدلیل مزایای فوق،انجام عملیات دباغی با استفاده از مواد معدنی و خصوصاً کروم گسترده تر و مرسوم تر از سایر مواد و روشها می باشد.

برای انتخاب یک ماده بعنوان مناسب ترین ماده معدنی دباغی کننده،برخی خصوصیاتدر نظر گرفته می شوند که عبارتند از 

1- حلالیت

با توجه به اینکه عملیات دباغی در محیط آبی صورت می پذیرد،لذا ماده دباغی انتخاب شده بایستی حلالیت خوبی داشته باشد.چرا که در این صورت براحتی به داخل الیاف نفوذ کرده تشکیل پیوند می دهد.

2-قدرت تشکیل پیوند

ماده دباغی انتخاب شده می بایست دارای امکان تشکیل پیوند با گروههای فعال کلاژن پوست باشد.چرا که بدین نحو مابین گروههای فعال کلاژن پوست،پیوند و پل ایجاد شده و در مقابل تجزیه توسط آنزیمهای مختلف مقاومت می نمایند.برخی نمک های فلزی همچون کروم و آلومینیوم می توانند این نقش را به خوبی ایفا نمایند.این حالت با فرمول زیر قابل نمایش می باشد.

3- هیدرولیز

یک ماده دباغی کننده ایده آل می بایست با عمل هیدرولیر قابل تبدیل به مولکول های درشت تری باشد زیرا در اینصورت در محیط آبی مولکولهای با اندازه های متفاومت با اندازه های متفاوت جا می گیرند.

4- قیمت

با توجه به مقادیر مصرف مواد دباغی کننده (که معمولاً درصدهای نسبتا     زیادی می باشند) ماده انتخاب شده می بایست دارای قیمت مناسب بوده و براحتی در دسترس باشد.

5- رنگ

ماده دباغی کننده نباید رنگ روشن پوست را تغییر دهد.هر چه رنگ حاصل سفیدتر و روشن تر باشد امکان رنگ آمیزی در مراحل بعدی به رنگ های دلخواه بیشتر می شود.

همچنین هر چه رنگ حاصل روشن تر باشد امکان یاری گرفتن از معرف های تعیین PH بیشتر می گردد.

6- مسائل زیست محیطی

ماده دباغی نباید مشکلات زیست محیطی ایجاد نماید.در حال حاضر بعلت همین آلودگی های محیط زیستی می باشد که کارخانجات چرمسازی اکثراً تحت فشارهای شدید از طرف مراجع مربوطه می باشند.

در حالت کلی مواد مختلفی همچون کروم،آلومینیوم،زیرکونیوم،تیتانیوم،تنگستن،آهن،جیوه و غیره قابل مصرف در مرحله دباغی می باشند.که با توجه به جمیع موارد ذکر شده،در درجه اول کروم و در درجات بعدی آلومینیوم و زیر کونیوم ترجیح داده می شود.

فاکتورهای موثر بر دباغی کرومی

حالت قبلی پوست ها

انجام موفق دباغی،به نحو انکار ناپذیری به انجام صحیح مراحل قبلی بستگی دارد.بدین صورت که اولاً با تصمیم گیری صحیح در زمینه نوع چرم مورد نظر(لباسی،آستری،رویه و ...) بایستی عملیات اختصاصی هر نوع چرم انجام شده باشد.ثانیاً کلیه مراحل قبلی از خیساندن تا دباغی بطور کاملاً صحیح انجام داده شده باشد.

پیشنهاد :

با توجه به سابقه صنعت چرم در ایران و بخصوص در تبریز و ایجاد شغل و کمک به توسعه ی صنعت وارزآوری،متأسفانه امکانات آموزشی و دانشگاهی وجود ندارد و علاقه مندان و کارآموزان به صنعت چرم مجبور به تحصیل در خارج از کشور و تقبل هزینه های گزاف هستند. امیدواریم در آینده تسهیلات خوبی در این رابطه با حمایت دولت انجام پذیرد

نتیجه گیری  :

صنعت چرم در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه یکی از صنایع پایه و اشتغال زا بوده و در عین سختی پویایی و تنوع لازم را دارا می باشد

منابع:

1-   شرکت سمند گستر شیمی

2- کتاب    DERI TEKNOLOJISI  نوشته dr.yakali , dr dikmelik

این تحقیق حاصل بازدید اینجانب رضابهبودی در سال 1385 که از طرف دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه انجام یافته بود تهیه و گردآوری شده است.